دستگاه اسپرسو یکی از پرطرف‌دارترین وسایل تهیه قهوه در جهان است که به‌ویژه در کافه‌ها و رستوران‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه با اعمال فشار بالا و آب داغ به قهوه آسیاب شده، نوشیدنی غلیظ و پر عطر اسپرسو را تولید می‌کند. عملکرد دستگاه اسپرسو شامل سه مرحله اصلی است: مرحله اول شامل گرم‌کردن آب تا دمای حدود ۹۰ درجه سانتی‌گراد است.
در مرحله دوم، آب داغ تحت‌فشار ۹ تا ۱۰ بار از میان قهوه فشرده‌شده عبور می‌کند و در نهایت، مرحله سوم استخراج اسپرسو است که به شکل مایع قهوه‌ای تیره و بافتی غلیظ به دست می‌آید. برخی از مدل‌های پیشرفته‌تر این دستگاه‌ها قابلیت تهیه انواع نوشیدنی‌های قهوه‌ای مانند کاپوچینو، لاته و ماکیاتو را نیز دارند. استفاده از دستگاه اسپرسو نیاز به‌دقت و مهارت دارد تا بتوان بهترین طعم و عطر را از دانه‌های قهوه استخراج کرد.
تاریخچه مختصری از اسپرسو
اسپرسو یک نوع قهوه است که برای اولین‌بار در اوایل قرن بیستم در ایتالیا تولید شد. مخترع آن، لوئیجی بیزرا، در سال ۱۹۰۱ یک دستگاه قهوه‌ساز تحت‌فشار به نام “Machina Espresso” را طراحی کرد که می‌توانست در زمان کوتاه‌تری نسبت به روش‌های سنتی قهوه تولید کند.
این دستگاه توانست با عبوردادن آب جوش تحت‌فشار از میان قهوه آسیاب شده، نوشیدنی غلیظ و معطری را تولید کند که به نام اسپرسو شناخته شد. اسپرسو به‌سرعت در ایتالیا محبوب شد و به نمادی از فرهنگ قهوه نوشی این کشور تبدیل گردید. با گذشت زمان، این روش تهیه قهوه به سایر نقاط جهان نیز گسترش یافت و امروزه اسپرسو به‌عنوان پایه‌ای برای بسیاری از نوشیدنی‌های قهوه مانند کاپوچینو و لاته مورداستفاده قرار می‌گیرد.
معرفی اجزای کلیدی دستگاه اسپرسو
دستگاه اسپرسو دارای اجزای کلیدی مختلفی است که هر یک نقش مهمی در تهیه یک شات اسپرسو با کیفیت ایفا می‌کنند. این اجزا عبارت‌اند از:
- بویلر (Boiler): بویلر وظیفه گرم‌کردن آب را به عهده دارد. آب گرم تحت‌فشار از بویلر به سمت پرتافیلتر هدایت می‌شود. برخی دستگاه‌ها دارای بویلر دوگانه هستند که امکان آماده‌سازی همزمان بخار برای فوم شیر و آب برای اسپرسو را فراهم می‌کند.
- پمپ (Pump): پمپ فشار لازم برای عبور آب از میان قهوه آسیاب شده را تأمین می‌کند. دستگاه‌های مدرن اغلب از پمپ‌های الکترونیکی استفاده می‌کنند که می‌توانند فشار ثابتی را فراهم کنند.
- پرتافیلتر (Portafilter): پرتافیلتر یک فیلتر قابل جدا شدن است که قهوه آسیاب شده درون آن قرار می‌گیرد. این فیلتر به گروه هد متصل می‌شود و آب تحت‌فشار از طریق آن عبور می‌کند.
- گروپ هد (Group Head): گروپ هد بخشی از دستگاه است که پرتافیلتر به آن متصل می‌شود. این قسمت وظیفه توزیع یکنواخت آب گرم بر روی قهوه را دارد.
- تامپر (Tamper): تامپر ابزاری است که برای فشرده‌سازی قهوه درون پرتافیلتر استفاده می‌شود. فشرده‌سازی مناسب باعث می‌شود که آب به طور یکنواخت از میان قهوه عبور کند و استخراج بهتری انجام شود.
- نشانگر فشار (Pressure Gauge): نشانگر فشار به کاربر کمک می‌کند تا فشار آب در حین استخراج اسپرسو را نظارت کند. این فشار معمولاً بین ۹ تا ۱۰ بار تنظیم می‌شود.
- استیم وند (Steam Wand): استیم وند لوله‌ای است که بخار از طریق آن خارج می‌شود و برای فوم گرفتن شیر به کار می‌رود. این بخار تولید شده از بویلر، شیر را گرم و فوم می‌کند.
- مخزن آب (Water Reservoir): مخزن آب جایی است که آب سرد برای تهیه اسپرسو در آن ذخیره می‌شود. این مخزن ممکن است داخلی یا قابل جدا شدن باشد.
- شیر اطمینان (Pressure Relief Valve): شیر اطمینان برای ایمنی دستگاه تعبیه شده است و در صورت افزایش فشار بیش از حد، فشار اضافی را تخلیه می‌کند.
نحوه عملکرد دستگاه اسپرسو
دستگاه اسپرسو با استفاده از چندین جزء کلیدی به طور هماهنگ عمل می‌کند تا یک شات اسپرسو خوش‌طعم و غلیظ تهیه کند. ابتدا آب درون بویلر گرم می‌شود تا به دمای موردنیاز برای استخراج قهوه برسد. سپس این آب داغ تحت‌فشار که توسط پمپ تأمین می‌شود، از میان قهوه آسیاب شده‌ای که در پرتافیلتر قرار دارد عبور می‌کند. پیش‌ازاین مرحله، قهوه درون پرتافیلتر توسط تامپر فشرده شده تا آب بتواند به طور یکنواخت از میان قهوه عبور کند و مواد معطر و طعم‌دهنده را استخراج کند.
آب تحت‌فشار از طریق گروپ هد به قهوه می‌رسد و عصاره قهوه که اسپرسو نامیده می‌شود، از پرتافیلتر خارج می‌شود. در این میان، نشانگر فشار به کاربر کمک می‌کند تا فشار آب را نظارت و تنظیم کند. برای تهیه نوشیدنی‌هایی مانند کاپوچینو و لاته، بخار تولید شده از بویلر از طریق استیم وند به شیر منتقل می‌شود تا شیر گرم و فوم گرفته شود.
نگهداری و نظافت دستگاه اسپرسو
نگهداری و نظافت منظم دستگاه اسپرسو برای حفظ عملکرد بهینه و طول عمر دستگاه بسیار مهم است. پس از هر بار استفاده، پرتافیلتر و گروپ هد باید با آب گرم شسته شوند تا بقایای قهوه و روغن‌های آن پاک شوند. سینی چکه گیر و مخزن آب نیز باید به‌صورت منظم تمیز و آب موجود در مخزن تعویض شود تا از تجمع رسوبات جلوگیری شود. برای تمیزکردن عمقی دستگاه، لازم است از محلول‌های پاک‌کننده مخصوص دستگاه‌های اسپرسو استفاده شود که این کار معمولاً هر چند هفته یک بار انجام می‌شود.
این محلول‌ها برای حذف رسوبات کلسیم و مواد معدنی که ممکن است در بویلر و لوله‌ها تجمع کنند، مفید هستند. همچنین استیم وند باید پس از هر بار استفاده با یک پارچه مرطوب تمیز شده و با بخار خالی شستشو داده شود تا از مسدودشدن آن جلوگیری شود.
چطور راندمان کارکرد دستگاه اسپرسو را بهتر کنیم؟
برای بهبود راندمان کارکرد دستگاه اسپرسو، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است. ابتدا، استفاده از دانه‌های قهوه با کیفیت و تازه بودن آنها بسیار مهم است، زیرا عطروطعم اسپرسو به‌شدت تحت‌تأثیر تازگی قهوه قرار دارد. همچنین، تنظیم درست درجه آسیاب قهوه نقش مهمی در استخراج بهینه دارد؛ آسیاب بسیار درشت یا بسیار ریز می‌تواند کیفیت اسپرسو را کاهش دهد. از سوی دیگر، نظافت منظم دستگاه اسپرسو و تجهیزات مرتبط مانند پرتافیلتر و گروپ‌هد، از تجمع رسوبات و باقی‌مانده‌های قهوه جلوگیری می‌کند و عملکرد بهتری را تضمین می‌کند.
تنظیم دمای آب و فشار مناسب نیز از عوامل حیاتی در تهیه یک اسپرسوی عالی هستند؛ دمای آب باید حدود ۹۰ درجه سانتی‌گراد و فشار آب حدود ۹ تا ۱۰ بار باشد. در نهایت، رعایت زمان مناسب استخراج که به طور معمول بین ۲۵ تا ۳۰ ثانیه است، می‌تواند به ایجاد یک اسپرسوی با طعم و عطر بی‌نظیر کمک کند. با رعایت این نکات، می‌توان راندمان و کیفیت کارکرد دستگاه اسپرسو را به طور قابل‌توجهی بهبود بخشید.
سخن پایانی
عصاره‌گیری در دستگاه اسپرسو فرآیندی دقیق و حیاتی است که تأثیر زیادی بر کیفیت نهایی نوشیدنی دارد. این فرآیند با آسیاب‌کردن دقیق دانه‌های قهوه آغاز می‌شود تا به یک درجه آسیاب مناسب برای اسپرسو برسند، معمولاً بسیار ریز. پس از آسیاب، قهوه درون پرتافیلتر قرار گرفته و با تامپر فشرده می‌شود تا یک سطح یکنواخت ایجاد شود. سپس پرتافیلتر به گروپ هد دستگاه متصل می‌شود. در این مرحله، آب گرم که به دمای حدود ۹۰-۹۶ درجه سانتی‌گراد رسیده و تحت‌فشار ۹-۱۰ بار است، از میان قهوه عبور می‌کند.
این آب تحت‌فشار باعث می‌شود ترکیبات محلول و عطرهای قهوه استخراج شده و به‌صورت مایع غلیظ و معطر به نام اسپرسو در فنجان جمع شود. مدت‌زمان عصاره‌گیری معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ ثانیه است و میزان و زمان عبور آب باید به‌دقت کنترل شود تا از استخراج بیش از حد یا کمتر از حد قهوه جلوگیری شود. یک عصاره‌گیری موفق، کرم (لایه‌ای غلیظ و خامه‌ای) قهوه را در بالای اسپرسو به همراه خواهد داشت که نشانه‌ای از کیفیت بالا و روش صحیح عصاره‌گیری است. این فرآیند نیاز به‌دقت و تجربه دارد تا بهترین طعم و عطر ممکن از دانه‌های قهوه استخراج شود.
